Szkoła Podstawowa w Spalonej

PROBLEMY WIEKU DORASTANIA

Jakkolwiek droga, jaką wchodzi w życie każda dorastająca dziewczyna czy chłopiec, jest drogą jedyną, to jednak podobne są zarówno napotykane na niej trudności, jak i prześwity słońca.

    Czas dorastania to most, przez który człowiek przechodzi od beztroskiego dzieciństwa do odpowiedzialnej dorosłości. Czas, który wypełniają złożone, nierzadko burzliwe zjawiska, związane ze zmianami anatomicznymi, fizjologicznymi i psychicznymi. W bogatej literaturze przedmiotu zamiennie używa się nazw: dorastanie, dojrzewanie, adolescencja, wiek przejściowy, pokwitanie - odnoszą się one do całości lub wybranego aspektu przemian tego okresu. W psychologii polskiej najczęściej stosuje się nazwę wiek dorastania, obejmując nią zarówno dojrzewanie biologiczne, jak i związany z nim rozwój psychiczny oraz społeczny

       Wiek dorastania rozpoczyna się, jak podaje Obuchowska, w 11-12 r.ż. i trwa do osiągnięcia wieku młodzieńczego przypadającego na 18-19 r.ż., kiedy człowiek osiąga zdolność dawania nowego życia oraz zdolność do kształtowania własnego życia. Około 16 r.ż. nasilają się trudności psychiczne wieku dorastania, stąd ten etap dochodzenia do dorosłości określany jest jako kryzys młodzieńczy.

W okresie dorastania w relacjach młodego pokolenia z dorosłymi mogą wystąpić trudności, które zdaniem J. Skorupskiej-Sobańskiej (1967, s. 15), spowodowane są niewłaściwym, niedostosowanym do stopnia rozwoju młodzieży odnoszeniem się dorosłych do niej. Ich źródłem mogą być także niezaspokojone potrzeby fizyczne i psychiczne dorastających, co wywołuje stan frustracji i negatywizmu w stosunkach z otoczeniem.
      Obuchowska (1996, s. 8) podkreśla fakt, iż uwagę społeczną, a także uwagę badaczy przyciągają przede wszystkim barwne i zaskakujące często objawy zachowania młodzieży, które są przyczyną trudności i wymagają wychowawczego ustosunkowania się. To wysuwanie na plan pierwszy zagadnień wymagających rozwiązania powoduje, że w okresie dorastania w relacjach młodego pokolenia z dorosłymi mogą wystąpić trudności, które zdaniem J. Skorupskiej-Sobańskiej (1967, s. 15), spowodowane są niewłaściwym, niedostosowanym do stopnia rozwoju młodzieży odnoszeniem się dorosłych do niej. Ich źródłem mogą być także niezaspokojone potrzeby fizyczne i psychiczne dorastających, co wywołuje stan frustracji i negatywizmu w stosunkach z otoczeniem.
     Obuchowska (1996, s. 8) podkreśla fakt, iż uwagę społeczną, a także uwagę badaczy przyciągają przede wszystkim barwne i zaskakujące często objawy zachowania młodzieży, które są przyczyną trudności i wymagają wychowawczego ustosunkowania się. To wysuwanie na plan pierwszy zagadnień wymagających rozwiązania powoduje, żewybuchy złości oraz agresja, szczególnie w przypadku chłopców, dają się we znaki otoczeniu nastolatka.

      Zdarza się nierzadko tak, że nie sposób uniknąć trudności wychowawczych towarzyszących dorastaniu, gdyż nastolatek przejawia skłonność do buntu i eksperymentowania. Niezwykle ważne jest więc zastosowanie pozytywnych bodźców wychowawczych oraz zapobieganie niepożądanym zachowaniom zanim staną się one faktem. Wskazanie nastolatkowi różnic pomiędzy zmyśleniem a rzeczywistością, uświadomienie znaczenia uczciwej postawy zarówno w życiu rodzinnym jak i społecznym pomoże mu rozwiązywać sytuacje trudne bez posługiwania się kłamstwem. Wyrobienie w dziecku krytycyzmu wobec brutalnych przekazów i treści uchroni je przed destruktywnymi zachowaniami.          Zdolność korygowania własnego postępowania nie bierze się z niczego, ani nie pojawia się nagle. W procesie nabywania samokontroli dziecko potrzebuje rodzicielskiego wsparcia i przewodnictwa

Wspomaganie dorastających

Ujawniające się w okresie dorastania, często silnie demonstrowane przez nastolatków zaburzenia w zachowaniu, powinny, zdaniem Z. Gasia (1995), być impulsem do zintensyfikowania działań wspomagających ukierunkowanych na konstruktywne zaspokojenie ich potrzeb rozwojowych. Przytaczane przez niego propozycje B. Varenhorsta warto wykorzystać w praktyce wychowawczej (od kilku lat z pozytywnym skutkiem stosuję je we własnej praktyce pedagogicznej). Wspomaganiu dorastania młodego pokolenia sprzyja:

• okazywanie szacunku, poprzez traktowanie młodych jako osoby zdolne do uczestnictwa w podejmowaniu decyzji;
• okazywanie zainteresowania i zaangażowania w sprawy młodzieży poprzez konstruktywną współpracę i tworzenie warunków do rozwijania dojrzałej niezależności;
• tworzenie młodzieży warunków do konstruktywnego eksperymentowania w życiu poprzez kształtowanie umiejętności poznawania własnych możliwości i ograniczeń;
• tworzenie nastolatkom warunków do rozwijania kompetencji społecznej;
• tworzenie okazji do rozwoju moralnego ze szczególnym naciskiem na modelowanie zachowań moralnych poprzez dostarczanie wzorców przez dorosłych;
• udzielanie młodzieży pomocy w odnajdywaniu sensu życia.
  W okresie dorastania szczególną uwagę należy zwrócić - zdaniem J. Skorupskiej-Sobańskiej (1962) - na następujące właściwości młodzieży:
• bujnie rozwijający się intelekt, a szczególnie zdolności myślenia przyczynowo-skutkowego i w związku z tym krytycyzm;
• ogólnie zracjonalizowana postawa wobec szeregu zjawisk;
• pozytywne w zasadzie nastawienie uczuciowe wobec rodziców i rówieśników;
• silnie zaznaczająca się potrzeba samodzielności i nowego doświadczenia obok szeregu innych;
• pewna nadpobudliwość nerwowa i uczuciowa

     Drogi dochodzenia do dorosłości bywają trudne, pojawiające się przeszkody i sprzeczności są jednak naturalną koleją rzeczy. Prawdą jest, że nie każdemu młodemu człowiekowi czas ten upływa burzliwie, że nie każdy doświadcza gwałtownych przeżyć rzutujących na charakter relacji z otoczeniem. Osiąganie dojrzałości to przecież także czas nawiązywania głębokich i trwałych przyjaźni, rozwijania zdolności i zainteresowań oraz własnej indywidualności. Warto więc zadbać o budowanie mostów w relacjach z nastolatkami, skupiając się na przedsięwzięciach i działaniach rozpraszających burze i niepokoje, sprzyjających budowaniu przeświadczenia, że dorastanie, mimo że jest trudne, jest zarazem najpiękniejszym okresem w życiu każdego człowieka.

     Obecnie dojrzewanie człowieka staje się coraz bardziej skomplikowane z uwagi na zmieniające się obyczaje i występujące sprzeczności w głoszonych ideach oraz preferowanych systemach wartości. Zachodzące współcześnie gwałtowne zmiany i przeobrażenia stanowią tło powstających trudności i niespójności, stają się częścią indywidualnych konfliktów jednostki zarówno w prawidłowym jak i zaburzonym rozwoju (M. Orwid, K. Pietruszewski, 1996). Jednakże czas adolescencji nie może kojarzyć się jedynie z negatywnymi doświadczeniami, sytuacja kryzysu jest także możliwością rozwoju psychologicznego - trudne sytuacje i trudne wybory są "siłą napędową  rozszerzania własnego pola poznawczego oraz dostarczają okazji do nowych doświadczeń emocjonalnych. Orwid i Pietruszewski wyraźnie podkreślają, iż adolescencja przynosi więc szansę zmiany i rozwiązania wcześniejszych problemów i konfliktów rozwojowych.

Bibliografia
1.Gaś B. Z. (1995): Pomoc psychologiczna młodzieży. Warszawa, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
2. Kowalczyk G. (2000): Wychowanie w rodzinie. Poradnik Metodyczny nr 2 "Wychowanie Prorodzinne i Seksualne. Szczecin, Ośrodek Działań Prorodzinnych.
3. Bez niedomówień do rodziców. O problemach dzieciństwa i dorastania (1998) red. nauk. A. Janowski, I. Namysłowska. Warszawa, Instytut Psychiatrii i Neurologii oraz ELMA BOOKS.
4. Obuchowska I. (1996): Drogi dorastania. Psychologia rozwojowa okresu dorastania dla rodziców i wychowawców. Warszawa, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
5. Orwid M., Pietruszewski K. (1996): Psychiatria dzieci i młodzieży. Kraków, Collegium Medicum UJ.
Skorupska-Sobńska J. (1967): Młodzież i dorośli. Warszawa, Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych
6. Szymańska J. (2000): Programy profilaktyczne. Podstawy profesjonalnej psychoprofilaktyki. Warszawa, Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej MEN.

                                                                                                                                                                                                                                                                                   opracowała

                                                                                                                                                                                                                                                                                 PEDAGOG

                                                                                                                                                                                                                                                                               Agnieszka Pankiewicz